Veeziektes kosten miljarden euro’s en maken ons ziek. Tijd om met intensieve veeteelt te stoppen? Nee, vinden wetenschappers, maar het moet wel anders.

Ze leiden tot dierenleed, ellende onder boeren, en nu, bij de Q-koorts, tot veel zieke mensen. O, en veeziektes zijn duur: de overheid betaalde de laatste twaalf jaar enkele miljarden euro’s voor het ruimen en financiële compensatie. Tel daarbij op alle maatschappelijke en economische schade van MKZ, BSE, vogelpest, varkenspest en Q-koorts en je zit richting 10 miljard euro.

Wat krijgen we daarvoor terug? Een niet al te florerende sector, die deels drijft op subsidies. Tijd om een einde te maken aan de intensieve veehouderij, en de boel te verplaatsen naar Zuid-Amerika of Rusland? Waar geen gevaarlijke combinatie is van hoge bevolkingsdichtheid en veel dieren op een kluitje, wat volgens het Landbouw Economisch Instituut (LEI) leidt tot een hoger risico op verspreiding van ziektes als de Q-koorts.

Radicaal
Nee, we hoeven de boel niet te verplaatsen. Maar het moet wel radicaal anders, zegt landbouwsocioloog Jan Douwe van der Ploeg van Wageningen Universiteit. Het is volgens hem tijd om te stoppen met veehouderij op massale en industriële wijze. Sommige boeren doen het al, maar de boel moet grootschalig om. Zo niet, dan is het wachten op meer ziektes die overspringen van dier op mens, zoals bij Q-koorts. ‘Die prijs moeten we niet willen betalen.’ Ja, ook bij andere veeziektes werden wel eens mensen ziek. Maar de zich door de lucht verspreidende Q-koorts, met 2300 zieken, is van een andere orde. Juist daarom is er nu ook relatief veel maatschappelijke onrust.

‘De nood dwingt tot herbezinning en het opzetten van andere sys-temen.’ Voor de hele veehouderij, vindt Van der Ploeg. De koeien moeten weer grazen, de varkens wroeten en de kippen scharrelen. ‘Je moet dieren kans op natuurlijk gedrag bieden.’ Dieren moeten sterker worden, vindt hij, en niet afhankelijk van permanent antibioticagebruik, zoals nu het geval is. Ook moet er meer duurzaamheid op boerderijen komen, zoals zelf voedsel verbouwen.

Zo’n systeem zou de vleesprijs natuurlijk kunnen doen stijgen. Ware het niet dat Van der Ploeg voorstelt om een belangrijke kostenpost weg te snijden: de supermarkten en voedselindustrie. Van der Ploeg: ‘Boeren moeten hen omzeilen, en zelf producten aan consumenten aanbieden. Supermarkten en de voedselindustrie betalen boeren weinig, en vragen heel hoge prijzen aan consumenten.’

Het hele veeteeltsysteem veranderen? Niet nodig, vindt dierwetenschapper Karel de Greef. Stoppen met veeteelt in het drukbevolkte Nederland? Hoeft ook niet, vindt hij. ‘We moeten het systeem inderdaad durven verbouwen, maar wellicht niet naar een natuurlijker, maar naar een meer beheersbaar systeem.’ Dat betekent: meer hygiëne, dieren scheiden van mensen en vaccinatie.

Ziektes als MKZ waren er altijd al, maar massale uitbraken wisten we in de jaren zeventig te voorkomen door vaccinatie. Daarna gebeurde dat niet meer, omdat het buitenland gevaccineerd vlees niet wilde. Daarbovenop kwamen nog Europese regels die vaccinatie een halt toeriepen.

De Greef: ‘We moeten vaccinatie weer als standaard gaan zien.’ De Q-koorts wordt nu bijvoorbeeld te lijf gegaan met vaccinatie (voor de boerderijen waar nu wordt geruimd, komt die vaccinatie te laat). Bij die ziekte is dat trouwens relatief makkelijk, omdat geiten in Nederland vooral worden gehouden voor melk en niet voor vlees, dus hoeven we geen gevaccineerd vlees uit te voeren.

De Greef vindt echter dat ook bij andere dierziektes weer op vaccinatie over moet worden gegaan. ‘Dat voorkomt verspreiding niet 100 procent, maar wel voor een heel belangrijk deel’.

Willen we meer vaccineren, dan moeten eerst wat Europese regels veranderen. En moeten boeren accepteren dat volksgezondheid af en toe iets belangrijker is dan export.

Jan Douwe van der Ploeg wil vooral dat de overheid eens een goed plan maakt over hoe de toekomstige intensieve veeteelt eruitziet. Regels zijn volgens hem daarbij veel belangrijker dan geld. ‘LNV moet zeggen: nu gaat het roer eens echt goed om’.

(Bron: De Pers, Remco Tomesen, 23-12-'09)