Tijdens een vakgroepsdagje werd ons gevraagd onszelf anoniem te beschrijven in drie woorden. Vervolgens moesten we bepalen welke beschrijving bij wie hoorde. Ik had mezelf beschreven als ‘waarheidszoeker’, ‘natuurbeschermer’ en ‘ondernemer’. Hoewel ik met dat laatste heel algemeen verwees naar mijn lust om nieuwe dingen te ondernemen, werd ik door de collega’s direct eruit gevist als de grote ‘bijbeuner’ van de groep.

Omgekeerd kostte het mij meer moeite te bepalen wie de collega’s waren. Wie was degene die zichzelf omschreef als ‘vleeseter’? Dat konden er velen zijn, maar het zegt iets dat je jezelf zo omschrijft. Het betekent dat vlees niet alleen een instrumentele waarde voor je heeft, maar ook een expressieve waarde: je drukt er iets mee uit van jezelf. Wat dan? Volgens onderzoeker Michael Allen is het eten van vlees voor veel mensen onbewust verbonden met hun identiteit en met mannelijke waarden als kracht en dominantie. Ze ontlenen er een gevoel van superioriteit aan. Uit zijn onderzoek blijkt dat vleeseters, vergeleken met vegetariërs, meer denken in termen van dominantie en status (wie is wie de baas); ze staan minder open voor nieuwe ervaringen en ze vinden gevoelens minder belangrijk.

Ben ik even blij dat ik bij de vegetariërs hoor! Maar de omschrijving ‘vleeseter’ bleek afkomstig van een doorsnee vriendelijke, weldenkende collega. Dit confronteerde mij weer met iets wat ik maar niet kan begrijpen: dat hoogopgeleide, slimme en sociaal voelende mensen die weten hoe de wereld in elkaar zit, zo volstrekt onverschillig staan tegenover het leed dat wij de dieren in onze vee-industrie aandoen, en tegenover de gevolgen van onze vleesconsumptie voor het milieu en de verdeling van voedsel in de wereld. We importeren veevoer uit landen waar honger is en waar bossen worden gekapt, en onze koeien en varkens zetten dat vooral om in mest die de bodem verzuurt, en scheten die meer CO2 uitstoten dan alle auto’s, trucks, treinen, schepen en vliegtuigen samen. De analogie van Marianne Thieme is bekend en wordt gesteund door universiteiten van Chicago tot Amsterdam: een vegetariër in een Hummer (overigens ook al zo’n onsympathiek macho-object waarvan ik niet begrijp dat weldenkende mensen erin gezien durven worden) is milieuvriendelijker dan een vleeseter in een Toyota-Prius. Maar ondertussen gaat onze regering vrolijk verder met het beschermen van de vee-industrie; het CDA vindt 1 vleesloze dag al te ver gaan en wil liever een kliekjesdag waarop je je gehaktbal op brood doet (getver!); en er is zelfs een kamerlid die een vegetarisch kookboek wilde verbieden en het geld daarvoor wilde besteden aan voorlichting over het nut van dierproeven!

Onze ministers en kamerleden zijn niet de enige hoogopgeleiden die graag de kop in het zand houden. Afgelopen zomer hielden mijn collega’s aan de universiteit, allemaal intelligente, aardige mensen die weten hoe de wereld in elkaar zit, weer hun jaarlijkse barbecue, net als vele anderen. Met lekker veel vlees, en een apart hapje voor de vegetariërs (“Jouw salade lijkt me ook heel lekker hoor!”). Gezellig!

Als waarheidszoeker en natuurbeschermer kan ik natuurlijk niet blind zijn voor de schrijnende ongelijkheid en exploitatie die achter die gezelligheid schuil gaat. Ik weet dat het verleidelijk is je ogen te sluiten, omdat het lijkt alsof je als individu machteloos staat. Toen ik hierover ooit zat te sippen, zei een goede vriend: “Je kunt niet de wereld veranderen. Je kunt wel iets doen aan dat wat op je weg komt.” Ik vond dat een fijn motto en heb het sindsdien toegepast in mijn leven. In de geschiedenis zijn alle verbeteringen voor geëxploiteerde groepen (slaven, kinderen, vrouwen) altijd begonnen met individuele mensen die hun nek uitstaken, en die niet bang waren om spelbederver te zijn. Als blijkt dat het spel niet eerlijk wordt gespeeld, moet iemand beginnen het spel te bederven. Ik ben al begonnen. Doet u mee?

(Bron: column, uitgesproken in Vroege Vogels van zondag 24-1-'10 door prof. dr. Roos Vonk, hoogleraar sociale psychologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen)