Schaalvergroting in de landbouw is een doorgaande ontwikkeling die gedreven wordt door de groei van vooral de stedelijke bevolkingen. Een nieuw gemengd bedrijf op grote schaal zorgt niet alleen voor kostenverlaging, maar vermindert ook de milieu-effecten door het sluiten van biologische kringlopen. Om tegemoet te komen aan de bezwaren die de maatschappij tegen de schaalvergroting inbrengt zou er een tweedeling kunnen komen: kleinschalige gemengde bedrijven in bestaand agrarisch gebied enerzijds en anderzijds de vestiging van grootschalige, gemengde bedrijven, op speciaal ingerichte agrarische bedrijventerreinen of op de Tweede Maasvlakte. Dat schrijven Herman de Boon en Henk van Latesteijn respectievelijk Voorzitter en algemeen directeur van TransForum en freelance journalist Joost van Kasteren.

De schaalvergroting in de veehouderij roept nogal wat verzet op. Sommige provincies zoals Groningen hebben al laten weten dat megabedrijven niet welkom zijn. Andere provincies (Gelderland, Overijssel) scherpen de regels aan. De provincie met de hoogste veedichtheid - Noord-Brabant - heeft onlangs laten weten de bouw van megastallen aan banden te willen leggen.

Onvermijdelijke ontwikkeling
Schaalvergroting in de landbouw is echter een doorgaande ontwikkeling, gedreven door de groei van vooral de stedelijke bevolking. Metropolen kunnen voor hooguit 5% in hun eigen voedsel voorzien. De rest moet van elders komen; liefst niet te ver weg vanwege de transportkosten en het risico van bederf. De vraag is hoe we in die behoefte gaan voorzien. Als we nog iets van natuur en landschap willen overhouden en in de toekomst 9 miljard mensen willen voeden, is een schaalsprong in de richting van nieuwe gemengde bedrijven, waar kringlopen zoveel mogelijk worden gesloten, onvermijdelijk. Met zijn agronomische en technische kennis kan Nederland daarin een voortrekkersrol spelen zoals ons land ook wereldwijd voorop loopt in de glastuinbouw.

Volksgezondheid
Het meest gehoorde bezwaar tegen schaalvergroting betreft het risico dat infectieziekten en resistentie van antibiotica van dier op mens worden overgedragen en zo de volksgezondheid bedreigen. Er is echter geen reden om aan te nemen dat grote bedrijven meer risico opleveren dan de huidige bedrijven. Integendeel zelfs, grote bedrijven hebben meer mogelijkheden om te investeren in luchtwassers en andere voorzieningen om te voorkomen dat infectieziekten ontstaan en ziektekiemen de stal verlaten.

Dierenwelzijn
Het ander veelgehoord bezwaar tegen schaalvergroting is de aantasting van het dierenwelzijn. Dat argument heeft echter weinig te maken met schaalvergroting als zodanig. Het is heel goed mogelijk om comfortabele verblijven te bouwen, zelfs met uitloop op het balkon, in gebouwen van vijf en meer verdiepingen. Het argument van dierenwelzijn heeft waarschijnlijk meer te maken met het feit dat veel Nederlanders zich wat ongemakkelijk te voelen bij een grootschalige en sterk geindustrialiseerde vorm van dierhouderij, omdat we niet meer zo goed weten hoe we onze houding tegenover productiedieren moeten bepalen; mentaal hebben we de koe in de wei en de biefstuk op het bord, ontkoppeld.

Landschap
Een terecht bezwaar tegen schaalvergroting, is de invloed van grootschalige bedrijven op de omgeving. De omvang met soms drie tot zes hectaren bebouwd oppervlak is moeilijk in te passen in de kleinschalige landschappen van bijvoorbeeld Oost-Nederland.

Tweedeling
Om tegemoet te komen aan die bezwaren bepleiten we een tweedeling. In bestaand agrarisch gebied is er ruimte voor kleinschalige gemengde bedrijven. Vaak zal dat zijn in combinatie met andere activiteiten, zoals zorg, recreatie en/of natuurbeheer om voldoende inkomen te genereren voor de boer. De grootschalige, gemengde bedrijven, zoals de genoemde combinatie van intensieve veehouderij, glastuinbouw en energieproductie kunnen beter worden gevestigd op speciaal ingerichte agrarische bedrijventerreinen of op de Tweede Maasvlakte.

(Bron: TransForum, 17/03/10)