’s Avonds laat, op 10 februari, stuurde minister Schippers van Volksgezondheid een brief naar de Tweede Kamer, waarin ze het tussentijdse rapport over het onderzoek naar de gezondheidseffecten van megastallen op omwonenden vrijgaf. Natuurlijk volgden allerlei reacties op het rapport. Die reacties waar zeer uiteenlopend van aard. Een overzicht.

Omroep Brabant meldde: ‘Gezondheidsrisico megastallen niet aangetoond’. Verder berichtte de omroep als ‘voorlopig resultaat’ van het gezondheidsonderzoek naar de aanwezigheid van het COPD en kankerverwekkende fijn stof rondom vee-industrieën. ‘Andere schadelijke concentraties rond de stallen zijn wel hoger, maar lijken niet gevaarlijk.’

Dagblad de Limburger sloot in haar bericht op de voorpagina van de krant van zaterdag 12 februari 2011 aan op deze conclusie van Omroep Brabant met de kop: “Niet per se meer fijn stof in omgeving megastallen”. In het artikel veronderstelde de schrijver – Leon Janssen – dat deze “conclusie” in het tussentijdse rapport “een tegenslag (zou zijn) voor de opponenten van megafarms”. “Omwonenden van dergelijke grote veehouderijen hebben niet per definitie te lijden onder een ongezondere leefomgeving of meer fijn stof dan mensen die niet in de buurt van zo’n bedrijf wonen” (lees in de bijlage ook het artikel "Megafarm niet ongezond" in Dagblad de Limburger). In een vervolgartikel in de krant van maandag 14-2-'11 (zie bijlage) nuanceert Dagblad de Limburger die kop. In het artikel wordt gesteld dat er wellicht minder fijnstof van de stallen komt dan eerder gedacht, maar intussen is wel komen vast te staan, dat aan het fijnstof van veestallen zogenaamde endotoxinen (ziekmakende bacteriën) zitten.

In een uitzendingvan de KRO (Radio 1) van 11 februari 2011 wordt benadrukt dat er verhoogde concentraties bacteriën zijn aangetroffen in de omgeving van megastallen. Het programma liet in de uitzending fragmenten horen van uitspraken van artsen die aanleiding zijn geweest voor het landelijk onderzoek. Zij stelden: in Brabant komen longaandoeningen (COPD) tot twee keer méér voor in de buurt van veehouderijen! In het programma komt ook huisarts en Tweede Kamerlid Henk van Gerven aan het woord. Hij geeft aan dat het onderzoek heeft aangetoond dat de concentratie ziekmakende bacteriën (endotoxinen), dat zich aan de fijn stof hecht dat uit de stallen komt, hoger is, naarmate je dichterbij een stal komt. En het gehalte endotoxine stijgt, als er meer stallen staan. Die relatie is nu voor de eerste keer aangetoond. Maar er zijn nog onvoldoende gegevens – zo geeft Van Gerven aan – om al uitspraken te doen over de risico’s van megastallen voor de gezondheid van omwonenden. Daarvoor is het onderzoek nog te globaal, te algemeen, zo stellen ook de onderzoekers in hun rapport. Daarom is juist verder onderzoek nodig. Het Tweede Kamerlid wijst wel op een onderzoek uit Duitsland dat ook de auteurs van het tussentijdse rapport aanhalen. Uit dat grootschalige onderzoek is aangetoond dat omwonenden van een Intensief Veeteeltbedrijf binnen 500 meter een slechtere longfunctie hebben. Naar de mening van Henk Van Gerven rechtvaardigt het onderzoek de conclusie dat alle bestaande plannen voor megastallen voorlopig in de ijskast moeten, totdat het definitieve rapport uitkomst biedt. Het eindrapport verwacht hij rond de zomer van 2011. In een spoeddebat met de minister – dat waarschijnlijk over zo’n drie weken gaat plaats vinden – gaat hij zulk een moratorium bepleiten.

"Voldoende zorgwekkend". Dat zegt Paul Geurts van Behoud de Parel in een interview op L1 Radio over de tussenrapportage over de gezondheidseffecten van megastallen in de intensieve veehouderij. Behoud de Parel verzet zich tegen de komst van een megastal in Grubbenvorst. Een meerderheid van het Limburgs Parlement ziet - volgens L1 Radio - in de tussenrapportage geen aanleiding om nu al beperkingen op te leggen aan de omvang van megastallen. En CDA-Tweede Kamerlid Ger Koopmans uit Velden vindt dat gestopt moet worden met het zaaien van - wat hij noemt - paniek rond de komst van megastallen in de intensieve veehouderij. Koopmans zegt dat op L1 Radio naar aanleiding van het interview met Paul Geurts van Behoud de Parel. Koopmans en Geurts komen ook aan het woord in een uitzending van L1 televisie, waarin de verschillende voorlopige conclusies van het rapport op een rijtje worden gezet en Paul Geurts namens Behoud de Parel pleit voor een bouwstop voor megastallen, zolang de risico's voor de volksgezondheid nog niet duidelijk in beeld zijn gebracht.

In het onderzoek wordt nog niet zoveel aandacht besteedt aan de risico’s van antibiotica, dat de intensieve veehouderij in grote hoeveelheden voert aan de dieren. In het eindrapport zal daar meer aandacht aan gegeven worden. Ingrid Ramaan schrijft in een reactie met betrekking tot deze antibiotica: “Om vroegtijdige ‘uitval’ in de ‘productielijn’ in te dammen, geven de veeboeren hun dieren massaal ‘preventief’ antibiotica. Zo doktertje spelen, is bloedlink voor mensen. Het zorgt ervoor dat bacteriën zich aanpassen, waardoor antibiotica z’n werking verliest. Die antibioticaresistente bacteriën, zoals MRSA en ESBL, zijn levensgevaarlijk voor mensen met een kwetsbare gezondheid. Ongeveer 50 procent van de veehouders en hun families zijn besmet met MRSA. Niet voor niets worden patiënten die op een veehouderij zijn geweest in een ziekenhuis direct in quarantaine gebracht! Uit recent onderzoek blijkt dat ruim 90 procent van het kippenvlees is besmet met ESBL: de eerste dode door ESBL is eind 2010 gevallen. Onderzoekster Maurine Leverstein-van Hall adviseerde direct al het kippenvlees uit de supermarkt weg te halen”.

Zij schrijft op haar blog verder: “Milieudefensie wist afgelopen maand te melden dat sinds 2005 het aantal megastallen in Nederland meer dan verdubbeld is. In Brabant heeft het provinciebestuur van CDA/PvdA en VVD lak aan het door de Partij voor de Dieren in gang gezette burgerinitiatief Megastallen-Nee. En ja, nu de verkiezingen naderen en burgers zich nog steeds druk maken over megastallen draaien PvdA en VVD in de media een beetje bij –tot na 2 maart dan. Zelfs het CDA roept nu dat megastallen taboe zijn verklaard in Brabant, maar vermeldt niet dat meer dan 50 stallen mogen groeien tot megalomane proporties, omdat ze als ‘uitzonderingsgeval’ benoemd zijn. Daarnaast maken talrijke bedrijfsuitbreidingen stallen ter grootte van drie voetbalvelden mogelijk. Daarin kunnen een kwart miljoen kippen, bijna tienduizend vleesvarkens of geiten op elkaar gepropt worden met wederom alle gezondheidsrisico’s van dien”. Brabant moet volgens haar stoppen met het produceren van dit ziekmakende vlees, waarvan 70% wordt geëxporteerd. De rotzooi – de ziektes, de stront, de verzuring en verdroging van ons land, het aangetaste water en de daarmee gepaard gaande uitsterving van plant- en diersoorten, de luchtvervuiling – die hebben we hier”. Zij besluit haar reactie met de opmerking: “Nederland zal de concurrentiestrijd nooit op prijs kunnen winnen van lage lonenlanden. Want als je alle werkelijke kosten zou doorberekenen aan de veehouderijsector zelf – de kosten aan gezondheidszorg, milieuschade, natuurschade, de kosten van de ruimingen en de compensaties, de subsidies op luchtwassers, het opkopen van melk, boter en vorige maand varkensvlees door de EU omdat de prijs nog verder was gezakt door het Duitse dioxineschandaal, dan blijft er weinig winstgevendheid over”.

Het rapport zelf heeft voorlopig het laatste woord in deze discussie over de interpretatie van de gegevens die het rapport presenteert. De onderzoekers stellen dat de gebruikte onderzoeksmethodes minder geschikt zijn om de gezondheidkundige risico's te beoordelen. En dus - zo stellen de onderzoekers - kan op basis van de onderzoeksresultaten nog geen uitspraak worden gedaan en dient nader onderzoek te worden uitgevoerd. Ook met betrekking tot de bij huisartsen in de regio verzamelde gegevens over voorkomende ziektebeelden bij omwonenden wordt aangegeven dat verder onderzoek moet plaats vinden tussen patiëntgegevens en dierendichtheid rond de woning. Pas dan kan definitief geantwoord worden op de vraag of een samenhang bestaat tussen het voorkomen van bepaalde aandoeningen en het wonen rond intensieve veehouderijbedrijven.